|
Можности про Штефана Смолея як про автора настали аж по револуціїї 1989 року, кідь ся отворили новы горізонты про розвой русиньского слова, русиньского духа як такого. Ёго стишкы ся зачали обявляти в першых русиньскых пореволучных новинках – в Народных новинках, часописї Русин, пак в Русиньскім народнім календарю, в зборниках поезій Муза спід Карпат (Пряшів : Русиньска оброда,1996) і Тернёва ружа (Пряшів : Русиньска оброда, 2002). Самостатный зборничок му вышов в Міджілабірцях під назвов Чудны думкы (Міджілабірцї : Музей Е. Варгола, 2005), векшый зборник під назвов Не ганьб ся, Русине (Пряшів : Русин і Народны новинкы, 2005). Він є тыж автором короткых творів, што вышли в книжцї Юрковы пригоды (Пряшів : Русиньска оброда, 2007). А кінцём 2008 року вышли ёго Бескидьскы співы. Про нёго знаменный рік, бо в септембрї ославив 75 років свого жывота. Збірку зоставитель роздїлив подля темы до такых ціклів: Дїтство наше – поучіня ваше, Родный край – природы рай, Русин єсь – не забудь, одкы єсь, Людьскы жалї – нашы болї, Задуманя моє – хосенне і твоє. Ціклы з поетічныма назвами нукають розлічны темы, (дїтство, морално-етічны і морално-патріотічны темы, односины міджі родічами і дїтми, еколоґія, охрана природы, друга світова война і ін.). Такой в першім стишку під назвов Стишкы мої, стишкы (позн. авт. – під таков назвов написала стишок і Анна Галчакова, родачка з Міджілаборець.) похыбує о тім, ці го дахто буде чітати: Беру перо до рук Стишок написати, Хоць не знам, ці дахто Го буде чітати.
І продовжує о своїх намірах в далшых строфах: Што кідь тужба моя Нутить ня ку тому, Знова написати Даку думку свою.
Кус знам віршовати Із тым ся не хвалю, Не мам на то школы Ани пыху свою.
Хоць єм міцно тужыв В школї ся учіти, Мій осуд мі стигнув У тім забранити...
Автор переповів свою автобіоґра-фію, як сам, без школы, ся пустив до писаня. Лемже ёго Curicculum vitae є прозаічне. І хоць в книжцї ся дотыкать многых тем, ёго збірка несе печатку попреднїх ёго книжочок штодо образности або творчого осмылїня подїй, явів з природы, односин міджі людми. Є на уровни переповіданя подїй. Автор ся ховзать по пережытых або записаных зажытках, без глубшого прониканя до проблематікы, як то зробив, наприклад, в Михалкови, де описав тяжку долю сироты. На десятёх сторінках книжного формату ся розвивать росповідь о жывотї русиньского хлопчіка. Окрем вступных рядків твору, де описана природа емоціонално корешпондує із судьбов чоловіка, тяжко в цілім творї мож найти поезію. Місто того ту найдете цінны уж стары слова, як: гать, выр, сокыря і ряд іншых. Подобный способ описаня подїй находиме ай в творї Юрко. Як Михалко, так і Юрко бы веце пасовали до Юрковых пригод. Обшырнов є і Балада о русиньскім воякови, але тоту наісто прийме главно старша ґенерація чітателїв. Сімпатічнов є властна позіція автора, снага о морално-етічне розвузлїня. Автор ся снажить на кінцю творів давати поучіня (Дїти і фасоля, Чом хлїб такый добрый, Нелегка выгварка). Зародкы лірікы находиме у творах Споминаня на маму, Чудны желаня, в творах, де описує природу, родный край (Влочкы снїгу, Колоточ жывота, Дві яблонї, При Лабірцю і ін.). Не є то поезія великого художнёго калібру, але потїшить, погладить душу. Красно знає Ш. Смолей ся вернути назад до дїтства, постояти на мостї (Забава на мостї), быти свідком забавы міджі дївчатами і хлопцями в часї давных зимушнїх вечерів (Зимный вечур), пережывати атмосферу Великодня (Приходить Великдень), поспоминати на молоды рокы (Споминаня на молодость). Гравыма фарбами ся на нас усмівають дївчата на мостї, кідь у стишку Забава на мостї ся вертать до часів своёй молодости. У стишку зображены традіції русиньской молодежи колись:
На мостї із цілого Села дївкы пришли, Якбы з-над Бескида Ясны звізды зышли. Прекрасны дївчата, Як ружы червены, Косы заплетены, Шумнї облечены. Прекрасны лайбикы На них ся блискали, Якбы з неба звізды На них попадали. Білы оплїчата Красно вышываны, Рукавы збераны Пантличков звязаны. Збераны кабаты Впередї хустята, Были то прекрасны Русиньскы дївчата. Не было спознати, Же чорный хлїб їли, Же в худобных хыжках Выростали, жыли...
Темы, темы, темы... Стары русинь- Треба о тім писати? Треба, жебы знати о своїм корїню, о краю, котрый нас выгодовав пісным чорным хлїбом, о краю, котрый має достаток воды, співанок, стародавных традіцій. То є тота знама русиньска култура. То є тот наш великый капітал. Тот своїм способом помножує і Штефан Смолей. Він чувствує пулз русиньского жывота, жыє з людми і про людей. Ёго стишкы суть прос-ты, але ословлюють чітателя. Суть ту ай послабшы міста (котрый автор їх не має!), кідь ся автор снажить переповісти пригоду. Она часто перевышує поезію. Шкода, бо в ёго припадї, мож бы было оддїлити тоты два планы, а пак бы зістала поезія, над котров бы ся могло іщі довше поробити.
Наперек повідженому, в цілім збірка Бескидьскы співы
одбивать душу Русина в минулости і сучаснос-
|