На засїданю Світового конґреса Русинів, котрый проходив 12. – 14. юла 2013 на Україні, єдну з найвекшых реакцій выкликав текст писма Карпаторусиньского научного центра, члена Карпаторусиньского конзорція Северной Америкы, котрый быв участным прочітаный Славоміром Гіряком, делеґатом конґреса за Северну Америку.

Писмо, котре было підписане Карпаторусиньскім научным центром у США, заміряло ся на конштруктівну і обосновану крітіку роботы Світового конґреса і Світовой рады Русинів. Не буду рїшати, з чім єм согласный, з чім ні, основне на тій сітуації было штось інше. І наперек тому, же Гиряк по прочітаню писма здобыв якбач найдовгшый аплавз за цілый день засїданя, такой в тот самый день здобывав і найвекшу крітіку, головно од домашніх орґанізаторів конґреса. Властно, оно ся то ани не дасть назвати крітіков, скорше то были словны атакы, бісїды о тім, кілько їх конґрес стояв намагы і пінязь і, што є найважніше, положыли якбач 100 тісяч вопросів, што америцькы Русины властно роблять. Обороняти ся способом – не маю арґумент на твою крітіку, зачну атаковати, є так на уровни основной школы. Но не мала бы то быти уровень участників конґреса.

Америцькы Русины, котры одышли за роботов далеко од свойой отчізны, все стояли за своїм народом дома, в Европі, і были при вшыткых важных історічных подіях. То Народна рада карпатьскых Русинів у Споєных штатах америцькых під веджінём Ґеорґія Жатковіча доїднала з Масаріком припоїня Підкарпатьской Руси к Ческословеньску, тзв. Філаделськый договор, што про Русинів, наперек вшыткым проблемам, значіло найлїпшы часы і найвекшый розвиток їх теріторії. Доднесь на то многы в добрім споминають. Америцькы Русины боёвали за інтересы Русинів і кінцём другой світовой войны, хоць Сталін вже мав ясный план із Підкарпатём, і знова так робили кінцём 70-ых років 20-го стороча. Тоты самы Русины Северной Америкы помагали при новім возроджіню Русинів по тім, што нашы теріторії ослободили ся од комуністічной діктатуры і якраз они, довєдна з европскыма русиньскыма орґанізаціями, засновали Світовый конґрес Русинів. В послїднім часї Карпаторусиньске конзорціюм підписало Меморандум америцькых Русинів державному секретарёви Споєных штатів Америкы, в котрім пояснює, же Україна своёв політіков к Русинам порушує Европску харту про людьскы права і боёвали за то, жебы русиньскый язык не быв вычеркнутый зо Закона о основах державного языка на Українї. Они загнали офіціалне писмо владї Мадярьска і їх діпломації, жебы захранили Катедру україньской і русиньской філолоґії в Нїредьгазі, бо є то є єдно з цїлково лем 4 інштітуцій на цїлім світї, де занимають ся русиньскым языком. А не мож не спомянути тото, же Русины з Америкы давають пінязї на русиньскы недїльны школы на Українї, котры не мають дотацію од державы і морално їх підтримують.

Є інтересне, же ся знаме гордити Русинами з Америкы, котры наш народ прославили, але даяк забываме на то, же тоты Русины, з котрых днесь уж мало хто знать язык, все проявлюють соналежность к нам і много раз зо вшыткых сил, фінанчно і морално підпорують Русинів в Европі доднесь. Може у них не видиме великы фолклорны фестівалы, але дїла, котры офіціално рїшають, суть все важныма дїлами. Вопрос тых, котры на конґресї не знали прийти на то, што властно америцькы Русины роблять, бы мав стояти іншак. Они про нас зробили і роблять доста. Але што мы, европскы Русины, зробили сьме за послїднї рокы, коли можеме верейно діяти, про них? Яку підпору, холем моралну, дали сьме їм мы? Як сьме проявили свою соналежность їм, жебы чули, же суть, наперек тому, же жыють цїы ґенерації далеко од нас, нашы, і же сьме єден народ, братя і сестры. Одповідь на то най собі дасть каждый сам. Лем мі то даколи прийде, же за тых 23 років слободы, сьме іщі все недорослы. В крізовых сітуаціях знаме справовати ся як невдячны дїти.