Чорна дїра

21. марца 2014 завершыла свою роботу і остатня з 15-ёх комісій, котры за окремы меншыны рїшыли роздїлёваня грошей з проґраму Култура народностным меншын 2014. І русиньскы жадателї в тых днях дістали пропозіції контрактів зо схваленыма сумами і так вшытко насвідчує тому, же того року можуть грошы прийти в апрілю, або в маю.

Што є потрібне оцїнити, то є позітівный тренд швыдкого засїданя комісій і вырїшованя о проєктах. Марія Єдлічлова, котра є лем повірена повнінём задач уповномоченого влады СР про народностны меншыны, є годна зробити то, о чім перед тым сам уповномоченый бісїдовав, же ся не дасть. Значіть забеспечіти вшытко так, жебы жадателї фінаншных дотацій не мусили рекордно чекати на першы жовты листы осени, покля прийдуть пінязї, але навспак, дістати їх може в рекордно найкуртшім часї. Ночна мора так може быти зажегнана і рїшаня Єдлічковой вказує прецеденс, на котрый ся може одкликавати в далшых роках і так тискати на хоць-кого з єй наступників, же грошы можуть прийти і скорїше, в нормалнім часї, котрый є іщі акцептовательный. В тім припадї не є што крітізовати, лем подяковати.

Іншый проблем є але вже робота русиньской одборной комісії. О одборности і ключі, подля котрого тоты одборници суть выбераны, ся уж того набісїдовало і написало дость. І люди в русиньскій комісії свою „репутацію“ утримали і того року.

Експерты Рады Европы моніторовали минувшого року на Словеньску і условія жывота русиньской меншыны. Єдным з пунктів, котры на Словеньску крітізовали, было, же новинкы ся выдавають лем раз за 2 тыжднї, все ся знижує фінанчна дотація на пресовы медії і фінанцованя вызначно пізнить. Підкреслили, же словацькы уряды бы ся в тім мали полїпшати. Експерты з Рады Европы докінце у своїм матеріалї написали, же Словеньско бы мало уможнити выдаваня холем єдного денника в русиньскым языку. Зо вшыткого, што крітізовали, Словеньску зробило позітівну зміну якбач лем в тім, же грошы прийдуть скорїше. Вшытко далше, о чім уж але рїшала сама русиньска комісія, скінчіло, подля доступных інформацій, іщі гірше, як минувшого року.

Дармо нам ту писати о деннику, кідь і тоты редакції, котры фунґують, мусять вдяка сучасному фінанцованю робити, як ся говорить, дома на колїнї, што жене існованя пресовых медій на уровень саміздатовой творчости зо вшыткым аматерізмом, котрый к тому належить. А того року ся то не злїпшыть, але наспак.

Комісія, наперек тому, же Русины дістали о 63 тісяч евро веце, як в 2013 роцї, понижыли сумы, котры на нашы медії ідуть. Народны новинкы о 2 тісяч евр менше – дефінітівна сума 10 тісяч евр на рік. Русин покля мав у роцї 2013 6 тісяч евр на 4 чісла, того року 4 тісяч на 6 чісел. Інтернетовы новинкы Академія русиньской културы в СР подля одборной комісії мають знати робити каждый тыждень цїлый рік за 500 евр. Низшу суму має дістати і портал rusin.sk. Голос Русина, котрый выдавать Світовый конґрес Русинів, ці InfoРусин, выдаваный Русиньсков обродов, бы собі таксамо не мав полїпшати, сума на выдаваня бы мала быти низша. Значіть, вшыткы проєкты, котры бы мали быти основныма про Русинів, бо без утриманя писаной формы языка і доступности інформацій в нашім языку язык не пережыє, суть подля одборной комісії десь на кінцю пріоріт. Звідам ся, яка є одборность той комісії? І де ідуть нашы грошы?!

Є смутне, же експерты з Рады Европы, значіть люди звонка, видять нашы пріоріты лїпше, як нашы властны люде. А „одборници“ з комісії, якбач, справу з Рады Европы не видїли ани з ероплану. Покля ся не змінить выбераня складу комісії, жебы там досправды сїдїли тоты, котры собі усвідомлюють, што є про нас основне, значіть досправды одборници, не поможе Русинам ани нова сістема роздїлёованя грошей, котра нам забеспечіла высшу суму на нашы проєкты. Буде то лем чорна дїра, фінанцована державов, у котрій пропадають грошы на вшытко, лем не на тото, што є потрібне!
Петро МЕДВІДЬ, Пряшів
(Статя была написана як коментарь Радіоновин русиньского высыланя Словеньского розгласу.)